Now Reading
Horloges als kinetische kunst

Horloges als kinetische kunst

Luxe horloges verdienen die titel omwille van de gebruikte materialen, de diverse complicaties maar ook de originaliteit van de tijdsweergave. Dat laatste intrigeert vaak kleinere huizen en geniale horlogebouwers die hun eigen creativiteit kwijt willen.

Onder de bedenkers van originele weergaves van de tijd bekleedt Felix Baumgartner een aparte plaats. Hij was van kindsbeen af omringd door horloges en complicaties maar besloot na zijn studies om niet bij zijn vader te gaan werken, maar als onafhankelijk horloger zijn eigen creaties bedenken. Met zijn broer Thomas en Martin Frey zette hij Urwerk op en samen ontwikkelden ze niet alleen zeldzame complicaties maar vooral een geheel originele visie op de klassieke weergave van de tijd.

“De horological machines van MB&F zijn functionele voorbeelden van kinetische kunst.”

Daarbij wordt de tijd aangeduid door drie identieke vierkantige wijzers die elk om hun eigen as kantelen en slechts een derde van de gebruikelijke weg afleggen. De afleeszone is niet meer dan een venster. Het resultaat is niet enkel verrassend, het geheel getuigt ook van een sterk staaltje van techniciteit. Baumgartner noemde zijn eerste reeks satellieten. Sindsdien ontstonden verschillende varianten, de ene al verrassender dan de andere.

Tijdsmachines …

Zijn landgenoot Maximilian Büsser begon zijn carrière als ingenieur in de microtechnologie en was gelijk bezeten door concepten waarin creativiteit de hoge toon voerde. Hij werkte bij Jaeger LeCoultre om dan naar Harry Winston te verkassen waar hij het tot hoofd van de techniek schopte.

Zijn samenwerking met onbekende uitvinders zette hem aan om zijn eigen bedrijf op te zetten, MB&F. Waarbij de laatste letter voor ‘friends’ stond – de vrienden die altijd in de schaduw hadden gewerkt terwijl ze toch tot het selecte groepje van vindingrijke geesten behoorden. Die gaf hij de kans om hun eigen gang te gaan en dat zou tot spectaculaire resultaten leiden. 

Naast zijn min of meer klassieke horloges ontwikkelde het kleine bedrijf ook heuse ‘horological machines’ zoals de Starfleet, een monumentaal tuig waarbij het hele mechanisme van de tijdsaangeving ongedekt te kijk staat en daarmee als een functioneel voorbeeld van kinetische kunst oogt.

MB&F Perpetual

“Urwerk ontwikkelt originele visies op de klassieke weergave van tijd.”

Eén van de opmerkelijkste vindingen van de jongste decennia werd in 2002 door het kleine Zwitserse huis Ulysse Nardin met de Freak getoond. Dat model bezit namelijk geen wijzers, geen wijzerplaat en evenmin een kroon. Het lineaire gemonteerde regelmechanisme met het echappement, de spiraal en het balanswiel wordt rechtstreeks aangedreven door de immense, onderliggende veer en kan nog het best worden omschreven als een ‘zwevende carrousel’. Dat mechanisme draait in één uur om zijn as en fungeert tegelijkertijd als minutenwijzer. Het uiterste ervan punt grijpt in op een vertanding aan de binnenzijde van de bezel die als kroon fungeert. Het uur wordt aangeduid door een kleine, draaiende schijf.

Het idee van een om zijn eigen as roterend binnenwerk kwam van een Française, Carole Forestier-Kasapi, die er in 1997 de Prix de la Fondation Abraham-Louis Breguet mee won. Onder impuls van de eigenzinnige Ludwig Oechslin onderging het concept een complete evolutie. Door onder meer als eerste gebruik te maken van silicium, werd de autonomie tot een week opgevoerd, maar Oechslin bedacht ook nog een middel om de veer via de achterzijde van de kast op te winden. Een revolutionair horloge waarbij zelfs het woord ‘geniaal’ welhaast te kort schiet.

HYT Tourbillon Infinity

…en waterdragers

Ten tijde van de farao’s, werd de tijd gemeten met … water. De clepsydra of waterklok verplaatste water van de ene container naar de andere en de vullingsgraad ervan werd een eenheid van tijd. 

HYT verbaasde de wereld in 2012 met de lancering van het eerste hydromechanische polshorloge dat een vloeistof gebruikte om de tijd weer te geven. In een smal, cirkelvormig en doorzichtig slangetje toont een gekleurde vloeistof de tijd die verstreken is, terwijl een transparante de toekomst aangeeft. Tussen beide bevindt zich het uur van het moment. Een onderhuidse mechaniek zorgt voor de aansturing van de vloeistoffen dankzij twee balgen waarvan de wanden amper de dikte bezitten van een vierde van een menselijk haar. 

Als één van de balgen langzaam samentrekt wordt de vloeistof voortgeduwd en zet de andere balg uit. Fungeren de vloeistoffen als meter van de uren, dat wijst een grote wijzer op een klassieke manier de minuten aan.

De S1 Titanium TimeFor Art wil om die reden een combinatie zijn van techniek en kunst, gunt de drager ervan een perfecte inkijk in een tafereel van kinetische kunst. De titanium kast werd van een zwarte coating voorzien. Adembenemend mooi. Maar ook de grote huizen roeren zich met twee staklokjes die op oma’s kast konden staan maar omwille van hun bijzondere kwaliteiten hier niet kunnen ontbreken.

“Een machine die zichzelf op gang houdt dankzij de energie van minieme temperatuurschommelingen.”

Jaeger LeCoultre Atmos Hybris Mechanica


“Een machine die zichzelf op gang houdt dankzij de energie van minieme temperatuurschommelingen.” 

Zo is de Atmos Hybris Mechanica van Jaeger LeCoultre een heus perpetuum mobile. Een machine die zichzelf op gang houdt dankzij de energie van minieme temperatuurschommelingen. Eén graad verschil volstaat om het hele mechanisme voor 48 uren op te winden. Het originele concept dateert van 1928 maar de nieuwste versie geeft naast de aanduiding van de tijd ook de banen van de aarde, zon en maan weer in drie dimensies. Adembenemend en fascinerend…

Vancleef & Arpels L’apparition des baies

Bij Vancleef & Arpels houden ze dan weer van bewegende figuren allerhande op de wijzerplaat. François Junod, de geniale bedenker van ingewikkelde miniaturen zoals een schrijvende pop, ontwikkelde voor het huis een klein universum dat op een wat vreemde eierkoker lijkt. De basis uit het halfedelsteen jaspis draagt een roze schaal uit thuliet waarin een bol met 112 elkaar overlappende blaadjes met een lak van roze goud ligt. Bij het opwinden openen die blaadjes zich als bij een ontwakende bloem, waarop een vogel met slaande vleugels zichtbaar wordt die zijn deuntje zingt. L’apparition des baies oogt als een adembenemend tafereel waarbij de tijdsaanduiding bijna een detail wordt.

Pierre Darge

Scroll To Top
Processing...
Thank you! Your subscription has been confirmed. You'll hear from us soon.
Nieuwsbrief Bo Magazine
Schrijf je nu in!
ErrorHere