Tom Wesselman

Pop-Art icoon

Samen met Andy Warhol en Roy Lichtenstein behoort Tom Wesselmann kunstschilder, beeldhouwer en graficus tot het kruim van de Pop-Art. 

Hij overleed in 2004 op de gezegende leeftijd van 83 jaar. Niettegenstaande het klimmen der jaren bleef hij ongemeen actief. Hij vond zichzelf telkens opnieuw uit in een passie voor canvas, papier en staal.  Een evolutionair parcours, een gevoelig universum in een veld van experimenten in de specifiteit van het medium. Met zijn visuele taal veroverde Tom Wesselmann in de tweede helft van de 20^ste eeuw een solide plaats in de kunstgeschiedenis door zijn authenticiteit en innovatieve frisse stijl, briljante interpretaties van naakten, stillevens en landschappen. De drie pijlers van zijn werk. Zijn oeuvre is in verschillende delen op te splitsen. Van zijn kleine collages in de zestiger jaren, zijn Great American Nudes, Smokers, Bedroom Paintings, Drop-Out werken tot zijn aparte en bijzonder mooie Steelcut works. 

Still Lifes / Pop Art

Tom Wesselmann behoorde tot een selecte groep vernieuwers die technieken zoals collage en assemblage gebruikten om een levendige nieuwe kunststijl te creëren die perfect aansloot bij het uitbundige decennium van de jaren ’60 van vorig eeuw. Zijn werk werd tentoongesteld op de invloedrijke ‘New Realists’ tentoonstelling in 1962 in de Sidney Janis Gallery. Deze tentoonstelling was een van de pioniers in het presenteren van Pop-Art met deelname van andere invloedrijke kunstenaars zoals Andy Warhol, Roy Lichtenstein en Claes Oldenburg. Deze kunstenaars, die allemaal in New York City woonden en werkten, begonnen onafhankelijk van elkaar alledaagse beelden uit kranten, advertenties, catalogi en afgedankte metroaffiches op verschillende manieren in kunstwerken te verwerken. Dit markeerde het begin van wat later de meest invloedrijke avant-gardistische beweging van de 20^ste eeuw zou worden: Pop-Art. De Pop-kunstenaars lieten zich inspireren door de acties van Europese Dadaïsten en Constructivisten eerder in de eeuw.

Great American Nudes

Wesselmann’s meest gerenommeerde en iconische reeks werken is de Great American Nudes serie, gemaakt over een periode van twaalf jaar bestaande uit 100 unieke en genummerde stukken geproduceerd tussen 1961 en 1973. Deze werken, het hoogtepunt van zijn artistieke prestaties, tonen  gedurfde en levendige kleuren en portretteren naakte vrouwelijke figuren in een stijlvolle mix van abstractie en realisme.  Wesselmann vond inspiratie in zowel de klassieke kunst als de visuele taal van de hedendaagse populaire cultuur en reclame.

De Great American Nudes serie getuigt van Wesselmann’s fascinatie voor de vrouwelijke vorm en zijn verkenning van verlangen en seksualiteit binnen de domeinen van massamedia en  consumentencultuur. Zijn kenmerkende stijl  en thematische benadering hebben aanzienlijke bijgedragen aan de blijvende impact van deze werken binnen de bredere Pop-Art beweging. Vandaag worden de  Great American Nudes erkend als essentiële iconen van de Amerikaanse Pop-Art, die een cruciale intersectionaliteit van kunst, cultuur en de representatie van de menselijke vorm symboliseren. 

Smokers

In het begin van de jaren ‘60, als onderdeel van zijn Great American Nudes serie, vermengde Wesselmann alledaagse objecten zoals sigaretten en Coca-Cola flessen met naakte vrouwen in een toestand van loom geluk. Na verloop van tijd ging hij over op het afbeelden van naakten in solitaire vorm, waarbij hij geleidelijk specifieke elementen isoleerde en vergrootte met een bijna fetisjistische focus, te beginnen met zijn ‘Mouths-serie’ in 1965. Geïnspireerd door een model dat een sigarettenpauze nam, begon hij het volgende jaar met de ‘Smokers-serie’. Iconische symbolen van erotiek binnen de Amerikaanse Pop-Art. Op hun grootst werden deze rokende monden soms vergezeld van verzorgde handen (alleen geïntroduceerd in de jaren 1970), geschilderd op gevormde doeken die gelijk waren aan de grootte van reclameborden. 

Bedroom Paintings

In de Bedroom Paintings, gemaakt tussen 1968 en 1983, combineert Wesselmann elementen uit zijn Great American Nudes en Still Life series waarbij hij zich richt op specifieke details van het figuur zoals het gezicht, handen en voeten. Deze worden naast alledaagse interieurobjecten geplaatst, waardoor boeiende contrasten ontstaan tussen de scherpe architecturale kenmerken en de uitnodigende zachte texturen van vlees en bloemen. In de Bedroom Paintings verlegde Wesselmann zijn focus om meer intieme close-up weergaven van het naakt te verkennen.

Drop-Out series

In de Drop-Out series observeren we bijna de volledige verwijdering van de lichamelijke vorm.  Dit is een cruciale ontwikkeling in het oeuvre van de kunstenaar. In tegenstelling tot eerdere werken in de Bedroom Painting serie, die meer letterlijke figuratieve elementen bevatten, duwen de Drop-Out schilderijen de serie naar een laatste punt van abstractie. In deze serie bepaalt de vorm van het lichaam een of meer randen van het gevormde doek. Deze gevormde doeken stralen meer subtiele erotiek uit dan Wesselmann’s baanbrekende, meer expliciete serie Great American Nudes, uit het begin van de jaren ’60. 

De term ‘Drop-Out’ verwijst letterlijk naar een proces van verwijderen en uitsnijden, in dit geval een deel van de vorm van het figuur. Alsof hij een spel speelt met onze geest, waardoor de kijker op zoek kan gaan naar houvast in dit nieuwe perspectief. Deze werken maken deel uit van een serie van 78 genummerde schilderijen, beginnend in 1967 en eindigend in 1984, waarin nieuwe composities worden verkend die zijn gecentreerd rond de vrouwelijke vorm.

Laser-cut steel works

In het begin van de jaren 1980 startte Tom Wesselmann een baanbrekende artistieke reis met zijn eerste werk uitgesneden in staal, Amy Reclining, wat het begin betekende van zijn innovatieve serie laser-gesneden stalen schilderijen die zou voortduren tot zijn overlijden in 2004. Deze steelcut werken laten Wesselmann’s ingenieuze gebruik van industriële technologieën zien, wat resulteerde in het ontstaan van het baanbrekende medium van laser-gesneden wandsculpturen. Vergelijkbaar met Matisses introductie van collages op het einde van zijn leven, perfectioneerde Wesselmann niet alleen deze innovatieve techniek, maar verhief schetsen tot een meer robuuste en duurzame vorm. Binnen deze kunstwerken distilleerde de kunstenaar zijn onderwerpen tot hun fundamentele elementen –enkel hun lijnen- en sneed ze vervolgens uit staal met behulp van een laser.

Sunset Nudes

De serie ‘Sunset Nudes’ is een latere reeks werken, gemaakt tegen het einde van zijn carrière. Deze schilderijen herzien en herinterpreteren thema’s uit zijn eerdere serie ‘Great American Nudes’ die hem tot een prominente figuur in de Pop-Art maakten.

De titel ‘Sunset Nudes’ suggereert een gevoel van afsluiting of culminatie, misschien wijzend op Wesselmann’s reflectie op zijn eigen artistieke reis en het verstrijken van de tijd. Deze schilderijen kunnen ook thema’s van nostalgie of de vergankelijkheid van schoonheid oproepen, aangezien de zonsondergang het einde van de dag of een tijdperk symboliseert.

_
Viviane Redant